Νιμπελούνγκεν

(Nibelungen). Ονομασία φυλής νάνων της βόρειας Ευρώπης, που δόθηκε έπειτα στους πολεμιστές του Ζίγκφριντ, όταν αυτός κατέκτησε το θησαυρό τους, και μετά τον θάνατό του στο γένος του Βορμς (Βουργουνδούς), τα κατορθώματα των οποίων περιγράφει το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν. τραγούδι των Ν. (Nibelungenlied). Γερμανικό επικό ποίημα που έφτασε έως την εποχή μας με μια περίπλοκη γραπτή παράδοση. Η ακριβής χρονολόγησή του είναι αβέβαιη και τοποθετείται περίπου το 1200· άλυτο επίσης παραμένει - μετά την εγκατάλειψη της ακραίας ρομαντικής θέσης, μιας συλλογικής δημιουργίας του - και το ζήτημα της πατρότητάς του (οι νεότερες μελέτες το αποδίδουν, έστω και υποθετικά μόνο, στον Βόλφγκερ, επίσκοπο του Πασάου). Οπωσδήποτε, η γλωσσολογική ανάλυση τοποθετεί το έργο στον αυστριακό - βαυαρικό χώρο. Αποτελείται από περίπου 10.000 στίχους σε τετράστιχες στροφές με ζευγαρωτές ομοιοκαταληξίες, τις λεγόμενες νιμπελουνγκικές στροφές. Διαιρείται σε δύο μέρη: Ο θάνατος του Ζίγκφριντ και Η εκδίκηση της Κριμχίλδης, τα οποία υποδιαιρούνται σε «περιπέτειες» (ή άσματα). Ο ποιητής άντλησε κυρίως από τέσσερις κύκλους σαγών: τον κάτω ρηνανικό κύκλο (Ζίγκφριντ), το βουργουνδικό κύκλο (Γκούντερ, Χάγκεν κλπ.), τον οστρογοτθικό κύκλο (Θευδέριχος της Βερόνας) και τον κύκλο του Αττίλα (που κυριαρχεί, μαζί με τον προηγούμενο, στο δεύτερο μέρος), συγχωνεύοντάς τους σε μια ενιαία αφήγηση. Με βάση την επικράτηση των πηγών αυτών η παραδοσιακή ερμηνεία, που ζητούσε να τοποθετήσει το Τραγούδι των Ν. μέσα στο πνεύμα των αρχέγονων πηγών της γερμανικής πνευματοκρατίας, το συνέδεσε κυρίως με αρχαιότερα κείμενα της βόρειας επικής ποίησης, δηλαδή με τα σκανδιναβικά πρότυπα (Thidreksaga). Πρέπει όμως ν’ αναγνωριστεί και η επίδραση του γαλλικού έπους· προσεκτικότερη εξέταση του ύφους αποκαλύπτει επίσης επιδράσεις της σύγχρονης «γερμανικής» λογοτεχνίας. Στο τραγούδι των Ν., η γερμανική ηρωική παράδοση μεταπλάθεται στη γλώσσα της ιπποτικής ευγένειας, που προσφέρει μια νέα ψυχολογική διάσταση. Έτσι ανατράπηκε οριστικά η θεωρία κατά την οποία ο συνθέτης του νιμπελουνγκιανού ποιήματος ήταν ένας τελείως αμόρφωτος ή ελάχιστα μορφωμένος στιχοπλόκος. Το έπος αρχίζει με τα ονόματα της Κριμχίλδης, ωραιότατης αδελφής των Βουργουνδών βασιλιάδων Γκούντερ, Γκέρνοτ και Γκίζελχερ, και του Ζίγκφριντ, γιου του βασιλιά των Κάτω Χωρών, που ανατράφηκε σύμφωνα με τις καλύτερες ιπποτικές παραδόσεις. Αποφασισμένος να πάρει γυναίκα του την Κριμχίλδη, ο Ζίγκφριντ πηγαίνει προς το Βορμς, ενώ ο Χάγκεν, Βουργουνδός ιππότης, αφηγείται τα κατορθώματα του νεαρού ήρωα και του σπαθιού του, πώς νίκησε και σκότωσε τους γίγαντες και τους δυο βασιλιάδες των Ν. και πώς πήρε το θησαυρό τους και άρπαξε από τον νάνο Άλμπριχ το «τάρνκαπε», τον μανδύα που κάνει τον άνθρωπο αόρατο («Tarnkappe»). Τέλος, αφού σκότωσε έναν δράκοντα, πλύθηκε με το αίμα του και έκανε έτσι το κορμί του άτρωτο, εκτός από ένα σημείο ανάμεσα στις ωμοπλάτες, όπου έπεσε ένα φύλλο. Στην αυλή του Βορμς, ο Ζίγκφριντ νίκησε όλους τους μνηστήρες της Κριμχίλδης. Ο αδελφός της Γκούντερ υποσχέθηκε να του τη δώσει ως σύζυγο, αν ο Ζίγκφριντ τον βοηθούσε να κατακτήσει τη Βρουνχίλδη, βασίλισσα του Ιζενστάιν στην Ισλανδία. Ο Ζίγκφριντ, με τη βοήθεια του «τάρνκαπε», νίκησε τη Βρουνχίλδη για λογαριασμό του Γκούντερ. Γίνονται οι διπλοί γάμοι στο Βορμς και ο Ζίγκφριντ γυρίζει με την Κριμχίλδη στις Κάτω Χώρες. Αφού πέρασαν δέκα χρόνια, σε μια επίσκεψη των δυο τους στο Βορμς, ξέσπασε φιλονικία μεταξύ της Κριμχίλδης και της Βρουνχίλδης για το ζήτημα του προβαδίσματος. Ο Χάγκεν ερεθίζει τα μίση και, αποσπώντας με πονηριά από την Κριμχίλδη το μυστικό του μόνου σημείου όπου μπορούσε να χτυπηθεί ο Ζίγκφριντ, τον σκοτώνει ενώ βρισκόταν σε κυνήγι. Ο σπαρακτικός θρήνος της Κριμχίλδης σημειώνει την αρχή της αλλαγής της· στο εξής μοναδικός της σκοπός είναι να εκδικηθεί. Όλο το δεύτερο μέρος του ποιήματος περιγράφει το αργό ωρίμασμα του μίσους της Κριμχίλδης. Αφού ξαναπαντρεύτηκε με τον Έτσελ (Αττίλα), βασιλιά των Ούννων, καλεί στο μακρινό βασίλειό της στον Δούναβη τους Βουργουνδούς. Νέα πρόσωπα - ήρωες από άλλες σάγες - ο γενναίος Ρύντιγκερ, ο Ντίτριχ φον Μπερν (Θευδέριχος), ο τραγουδιστής Φόλκερ, κ.ά., μετέχουν στην υπόθεση που γίνεται όλο και πιο σκοτεινή και αποκορυφώνεται με την αντιμετώπιση των δύο γιγάντων του μίσους: του Χάγκεν και της Κριμχίλδης. Διψασμένη για αίμα, η βασίλισσα βλέπει ατάραχη να σκοτώνονται οι καλύτεροι ιππότες, ο γιος της, τα’ αδέλφια της, και, αφού αποκεφάλισε τον Γκούντερ, σκοτώνει και τον Χάγκεν. Τελικά πέφτει το βάρος στον γέρο δάσκαλο της πολεμικής του Θευδέριχου, στον Χίλντεμπραντ, που αγανάκτησε από την τόση αγριότητα και σκότωσε την Κριμχίλδη. Σε εκείνους που επέζησαν, τον Έτσελ και τον Ντίτριχ, δεν μένει τίποτε άλλο παρά να κλάψουν τις άγριες σφαγές. Στη Γερμανία του 19ου αι., ο κύκλος των Ν. χρησιμοποιήθηκε συχνά και κατά πολλούς τρόπους σε πολλά ποιητικά, δραματικά και μουσικά έργα· αρκεί να αναφέρουμε την περίφημη τετραλογία του Βάγκνερ Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν. Το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν, έργο άγνωστου ποιητή, εμπνευσμένο από παλαιές σάγες, γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα μεταξύ 1200-4. Το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν (Nibelungen), εικονογράφηση από ένα χειρόγραφο του 15ου αι.